Bezeten levens

Alice Munro, Liefdesvorderingen. Verhalen, 1990, 300 pp.
Vertaald uit het Engels (Canada), The Progress of Love, 1986
Nederlandse vertaling: Pleuke Boyce en Jeanne Polderman
11 januari 2014

Munro maakt in elf verhalen duidelijk hoe ingrijpend jeugdherinneringen kunnen zijn, hoe kwetsbaar mensen zijn en ook, hoe zonderling. De personen, bijna altijd buitenstaanders, lijken gewoon, alledaags, maar zijn dat niet. Het is meer alsof ze zich niet bij de wereld hebben kunnen aansluiten. Dat de protagonisten uit de provincie en meestentijds zelfs van het platteland komen, zal daar zeker een rol bij gespeeld hebben, temeer omdat er een sterk verlangen is naar de grote stad, de echte wereld.

In een bijna koele, observerende stijl deelt Alice Munro mee wat hun zoal overkomt en overkomen is. Ze staat stil bij ogenschijnlijk onbelangrijke details en laat ingrijpende gebeurtenissen in een oogwenk, haast terloops, voorbijsnellen. Het spel met de tijd, het versnellen en vertragen en het maken van sprongen, brengt grote spanning. O.a. door de tragische gebeurtenissen hebben de verhalen vaak de reikwijdte van romans, noodlotromans. "Een beul met zachte handen" wordt Munro wel genoemd!

In het verhaal 'Een steekje los' wordt het leven van drie zussen beschreven. Hun moeder, Tante Ivie genaamd, heeft al drie baby's gehad, drie jongetjes, maar die zijn jong gestorven.

 'Verloren' betekende dat iemand gestorven was. 'Zij heeft ze verloren' betekende dat ze gestorven waren. Dat wist Violet. Toch fantaseerde ze soms. Hoe Tante Ivie - haar moeder - een drassig terrein was opgelopen, het onbebouwde terrein aan de achterkant van de schuur, een schemerige plek vol scherp gras en elzebosjes. Daar, in het treurige licht, had Tante Ivie haar baby's per abuis neergelegd om ze nooit meer terug te vinden.

Violet, de ondernemendste van de drie zussen, gaat in Ottawa naar de kweekschool, verlooft zich en is van plan om in de stad te blijven wonen en niet meer terug te gaan naar de uithoek van Zuid-Sherbrooke. Ze wil gaan lesgeven in Ottawa en dan trouwen.

De week vóór het examen kreeg ze een brief van thuis. Hij was niet van Koning Billy of Tante Ivie afkomstig - zij schreven geen brieven -, maar van de vrouw van de naburige boerderij, de eigenares van de naaimachine. Ze heette Annabelle Wrioley en ze stelde belang in Violet. Ze had zelf geen dochter. Ze had Violet vroeger een verschrikking gevonden, maar nu vond ze haar een doorzetster.

Haar terugkeer naar huis is dringend gewenst. Haar vader, koning Billy, krijgt vreselijke dreigbrieven. Iedereen is ontzet, men barricadeert de deuren, maar de gruwelijke brieven blijven komen. Totdat Violet de schrijfster ervan ontmaskert.  Dat betekent meteen dat haar hele leven overhoop gegooid wordt: Ottawa, haar baan, haar verloofde, het is voorbij.

Ze keek uit het raam en ze wist het. De zon scheen op het gepluimde junigras en de boterbloemen en de vlasleeuwebekken en de oude, gladde keien en het hele haveloze landschap, waar ze nooit om zou geven; en het woord dat haar te binnen viel was 'gouden'.
Een gouden kans.
Waarop?Je weet waarop. Om toe te geven. Om voor hen te zorgen. Om voor anderen te leven.Op deze manier kon Violet haar pijn achter zich laten. Als een gewicht dat van haar afviel. Als ze zou neerknielen en ook haar oude ik zou achterlaten en haar ideeën over hoe haar leven behoorde te zijn, dan zouden gewicht, pijn en vernedering als bij toverslag verdwijnen. En dan zou ze nog steeds uitverkoren zijn.
 

Haar zussen gaan naar de stad, trouwen en krijgen kinderen. Pas als haar ouders overleden zijn, trekt Violet ook naar de stad, waar ze een baan krijgt bij de provinciale telefoonmaatschappij. Ze leeft haar leven als een oudere juffrouw, ondanks haar verknochtheid aan een neef en haar - korte - huwelijk met een weduwnaar. Ze raakt wat in de war, begrijpt de dingen niet meer helemaal en nadat ze in haar keuken - per ongeluk - brand heeft veroorzaakt, sterft ze in het ziekenhuis aan haar verwondingen.

Met bewondering heb ik Munro's verhalen gelezen. Fascinerend vind ik de op- en neergang van de personages, waarbij dient opgemerkt te worden dat de neergang soms ook wel weer gevolgd wordt door een 'way up'. Het zijn personages die tegelijkertijd met groot mededogen worden beschreven.  De soberheid van stijl, de sprongen in de tijd die je verrassen, het beroep op het inlevingsvermogen van de lezer zorgen ervoor dat Alice Munro je bij de les houdt. Ik kijk ernaar uit om een tweede bundel van haar te lezen.